Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej piecza zastępcza przygotowuje dziecko do życia w społeczeństwie i pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki. Powinna również łagodzić skutki doświadczania straty i separacji, zapewnić dziecku zdobywanie umiejętności społecznych przez nawiązywanie i podtrzymywanie bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami. Celem pieczy zastępczej jest zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno – rekreacyjnych dziecka.
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej reguluje, iż rodzina zastępcza zobowiązana jest w stosunku do umieszczonego w niej dziecka do zabezpieczenia jego niezbędnych potrzeb bytowych, mieszkaniowych umożliwiając dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego. Zgodnie z wyżej wymienioną ustawą, rodzina zastępcza zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w tym:
- traktuje dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
- zapewnia dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
- zapewnia kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych;
- zapewnia rozwój uzdolnień i zainteresowań;
- zaspokaja jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne;
- zapewnia ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencja w życie prywatne dziecka;
- umożliwia kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowił inaczej.
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, obliguje opiekunów zastępczych, również do spełnienia takich zadania jak:
- kształtowanie właściwych stosunków między podopiecznym, a jego rodzicami biologicznymi, w celu umożliwienia im powrotu do domu rodzinnego;
- stworzenie w domu atmosfery wzajemnego zaufania, życzliwości i zrozumienia;
- wspomaganie intelektualnego rozwoju podopiecznych i zapewnienia im pomocy w edukacji szkolnej, motywowania do nauki i zdobycia zawodu;
- zapewnienie dziecku warunków wszechstronnego rozwoju osobowości, kształcenia umiejętności i nawyków pracy, rozwijania wrażliwości estetycznej;
- przygotowanie dziecka do życia społecznego i udzielenie pomocy w starcie do samodzielnego życia.
Ponadto rodzice zastępczy mają w szczególności prawo do:
- reprezentowania dziecka w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokajanie potrzeb związanych z jego utrzymaniem, w tym m.in.: alimentów, renty rodzinnej i odszkodowawczej czy zasiłku pielęgnacyjnego, z zastrzeżeniem jednak, że prawo to przysługuje tylko tym rodzinom, w których dziecko zostało umieszczone na mocy orzeczenia sądu opiekuńczego,
- uzyskania, w powiatowym centrum pomocy rodzinie, szczegółowych informacji o przyjmowanym dziecku i jego sytuacji rodzinnej, informacji o specyficznych potrzebach dziecka, w tym o orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego czy udziału w zajęciach rewalidacyjno – wychowawczych oraz o konieczności objęcia dziecka pomocą profilaktyczno – wychowawczą lub resocjalizacyjną,
- kontaktu z dzieckiem przed umieszczeniem go w tej rodzinie, jeżeli istnieje taka potrzeba,
- wsparcia ze strony powiatowego centrum pomocy rodzinie w rozwiązywaniu zgłaszanych przez tę rodzinę problemów,
- wynagrodzenia, które przysługuje tylko rodzinom zastępczym zawodowym niespokrewnionym z dzieckiem; zawodowa rodzina wielodzietna i specjalistyczna otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania, a rodzina zawodowa o charakterze pogotowia rodzinnego otrzymuje wynagrodzenie z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka lub z tytułu świadczonej opieki i wychowania, wynagrodzenie dla rodzin zawodowych wypłacane jest na podstawie umowy zawieranej pomiędzy tą rodziną a starostą (umowy cywilnoprawnej), jeżeli umowę zawierają małżonkowie, wynagrodzenie przysługuje tylko jednemu z nich,
- pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka.